Beschrijving van mogelijke maatregelen t.b.v. vraagreductie/no regret

3a Lagere radiator invoertemperatuur (≤70°C)
Met een lagere invoertemperatuur kan het langer duren voor je ruimte op temperatuur is.
Risico: met een te lage invoertemperatuur wordt het misschien niet warm genoeg. Denk vast na over meer isolatie en of andere afgifte systemen zoals b.v. vloerverwarming, ook onder (oude) parketvloeren. 

3b Oppervlakteverwarming (vloer/wand/plafond)
Bij onvolledige isolatie en of bij lage temperatuur verwarming (<40°C) is meestal een grotere oppervlakte voor warmteafgifte nodig. Grotere radiatoren zijn meestal geen optie, integendeel wellicht willen we er zelfs liever helemaal vanaf, dat kan. Vloerverwarming onder een houtenvloer met parket is goed mogelijk. Vloerverwarming onder een stenen halvloer is lastiger dat zou je het beste doen als je toch een nieuwe vloer legt. Ook een combinatie van radiatoren en vloerverwarming kan een goede oplossing zijn. 

4 Inregelen radiatoren
In veel huizen zijn radiatoren niet ingeregeld. Waarom moet dat wel gebeuren? Als de retour uit de radiator twee tot drie graden onder de invoer is dan werkt de HR++ ketel als een ouderwetse ketel en haalt hij zijn hoge rendement niet. Warmte wordt uit condensatie van rookgassen teruggewonnen en om die condensatie te laten plaatsvinden moet de retour temperatuur liefst onder de 50°C zijn. 
Risico: geen bekende risico’s

8a Radiatorfolie
Op één van de foto’s kun je goed zien dat de warmte van de radiatoren ook de buitenmuur verwarmt, dat is onnodig. Met radiatorfolie is dat te reduceren. Plaats de folie met magneetjes op de radiator en hou enige afstand tussen folie en radiator als het kan.
Risico: als je de folie tegen de muur plaatst is er kans op vocht/ schimmelvorming. 

8b Radiator ventilatoren
De ventilator die met magneten op een convector of radiator wordt bevestigd. De ventilatoren zorgen voor meer warmteoverdracht. Hierdoor wordt het verwarmen van een ruimte versneld, waarmee kan worden bespaard op de stookkosten. 

9 Dakisolatie
Dit is vooral zinnig als de verdieping direct onder het dak ook bewoond wordt. Is het een onbewoonde ruimte dan kan ook de zoldervloer worden geïsoleerd om hetzelfde effect te bereiken.
Risico: Voorkom vocht tussen het dakbeschot en het isolatiemateriaal of zorg dat het weg kan.
Bij dakrenovatie of het vervangen van pannen is er een mooie gelegenheid isolatie aan de buitenkant aan te brengen (= minder thermische onderbrekingen) en/of warmtecollecte te installeren onder de pannen.

10 Isolatieglas (en kozijnen en deuren)
Isolatieglas is een heel effectieve vorm van isolatie. Driedubbel glas is niet nodig tenzij voor geluidsisolatie. 
Alleen de benedenverdieping kan ook, zeker als de tussen- en bovenverdieping nauwelijks gebruikt worden.
Risico: met het verkeerde glas breng je schade toe aan ‘het gezicht’ van het huis. Onoordeelkundige keuzes kunnen leiden tot het plaatsen van strak spiegelend gas en glimmende aluminium strippen tussen de glazen. 
Het buitenblad moet lijken op glas uit de bouwperiode van het huis en de zg. spacer, nu vaak glimmend aluminium, kan in kozijnkleur worden aangebracht bijvoorbeeld wit. 
NB: Glas in lood is een specifieke uitdaging zeker als het gekleurd glas in lood betreft. Ook hiervoor zijn ‘oplossingen’. Ook kunnen profielen/sponningen van originele kozijnen te smal zijn voor HR++ glas. Ook hiervoor zijn oplossingen, bijv. Ruysdael glas, met een dunnere opbouw van het pakket. 

11 Spouwmuurisolatie
Niet alle huizen hebben een spouw, controleer dat. Uitwendige isolatie is zowel als isolatie aan de binnenkant is dan mogelijk. Zie separate paragraaf.
Niet elke spouwmuur is per definitie geschikt voor spouwmuurisolatie. Vroege spouwmuren hebben vaak een smallere spouw (slechts 4 cm of zelfs minder). Ook kan de spouw onvolledig zijn,  of vervuild met specie.
Risico: Het buitenblad zal kouder worden, wat het risico op vorstschade vergroot. Belangrijk is dus dat de muur in goede staat verkeert (geen scheuren of vochtdoorslag). Het buitenblad mag niet dampremmend zijn afgewerkt (gehyrdrofobeerd, geglazuurd of geverfd) want door het wegnemen van de ventilerende spouw sluit je eventueel vocht dan op. 
Een bestaande spouw is zelf al een vorm van isolatie. Pioniers met deze vorm van extra isolatie kregen te maken met vocht doorslag en uitzakkende isolatiematerialen. Meestal worden isolerende korrels ingespoten. Werk uitsluitend met gerenommeerde bedrijven!

13 Douche WTW
In het geval van badkamerrenovatie een logische maatregel. Voorkom rendementsverlies door kalkaanslag door regelmatig reinigen of plaats een waterontharder. Aan te brengen in de douchegoot of in de afvoerpijp.

14 Warmteterugwinning (WTW)op ventilatie
Huizen in de Paauw zijn veelal niet gebouwd voor centrale verwarming en zijn veel minder goed geïsoleerd dan nieuwbouwhuizen. 
Risico: Bij vergaande isolatie kan vocht in huis condenseren. Condensatie vindt plaats op het koudste punt in een kamer. Als dat de muren of kozijnen zijn ontstaat daar op termijn schimmel. Goede ventilatie, eventueel vraaggestuurde ventilatie met warmteterugwinning en/of na-verwarming zijn dan een goede maar soms dure oplossing.
NB: zie ook WTW op riool dit kan op verschillende manieren maar is veelal nog experimenteel

16 Vloerisolatie
Een goede vloerisolatie bespaart ‘slechts’ 10%, echter door een koude vloer ontstaat een oncomfortabel gevoel (vergelijkbaar met koude muren) door het absorberen van lichaamswarmtestraling.  
Let op: leg pas vloerisolatie aan als je zeker weet dat je geen vloerverwarming wil of leg vloerverwarming eerst aan en sluit die op met isolatie.

17 Uitwendige buitenmuur isolatie en voorzetwanden binnen
Binnenmuur isolatie 
Spouwmuurisolatie heeft een isolatiewaarde (Rc-waarde) van ongeveer 1,7. Met een voorzetwand binnen kun je daar makkelijk 4,0 of meer van maken. Dit is een effectieve maar ingrijpende maatregel, en eigenlijk alleen logisch om toe te passen in het geval van verbouwingen. Bovendien verlies je wat woonoppervlak.
Risico: vocht en schimmels zijn risico’s. Doorslaand vocht van buiten, lekkages of optrekkend vocht vanuit kruipruimte of fundering moeten zijn uitgesloten of opgelost alvorens plaatsen voorzetwanden. Plaats een dampremmende folie aan de binnenzijde. Zo voorkom je condensatie van woonvocht (en problemen hiermee) achter de voorzetwand. Ook balkkoppen opgelegd in de gevel zijn een aandachtpunt! Doordat deze na isolatie kouder worden kunnen hier vochtproblemen ontstaan door condens. Deze moeten worden ingepakt of worden vrijgehouden.
Uitwendige isolatie 
Bij uitwendige isolatie plaats je een voorzetwand aan de buitenzijde van de gevel. Voordeel hiervan is dat je geen thermische onderbrekingen hebt ter plaatse van vloer- en wandaansluitingen. Echter verandert dit wel het uiterlijk van de woning. Dit is dus alleen van toepassing voor reeds gestucte woningen met een voldoende brede dakrand, of woningen waar een gewijzigd uiterlijk gewenst is.
Bij voorkeur wordt hier gekozen voor een dampopen oplossing (zodat vocht van binnen niet wordt opgesloten) en een zo monoliet mogelijke opbouw (geen stijl- en regelwerk met opvulling, dit geeft risico’s op condensatie tussen producten).

18 Inductie koken
Gas verbruik voor koken is relatief bescheiden. Op dit moment is 70% van de nieuw verkochte kooktoestellen een inductie systeem. Het wordt of is al de nieuwe norm. Voor de diehards kan er altijd een gaspit al of niet met een gasfles als bron worden geïnstalleerd. 
Risico: Eigenlijk zijn er geen risico’s, het kookcomfort is hoog, de plaat is makkelijk schoon te houden/ hygiënisch en de luchtkwaliteit in de keuken verbeterd. Let wel op dat de plaat vaak iets dikker is dan een gasplaat en er moet voldoende elektrische capaciteit voorhanden zijn. 

19 Elektrisch douchen
In veel gevallen staat er een boiler van 150-250 liter de hele dag op 70°C of meer om te kunnen douchen wanneer je wil. Dat is niet efficiënt, wel makkelijk. Er bestaan zg. ‘doorstroom’ verwarmers waar douchewater elektrisch verwarmd wordt alleen op het moment dat je het nodig hebt. Het vermindert de gasvraag maar verhoogt de vraag naar elektriciteit. Als je groene stroom inkoopt is dit het overwegen waard.
Let op: als voor inductie koken kan het zijn dat je afname capaciteit voor elektriciteit moet worden vergroot van 25 naar 35ampere. Dit leidt nu nog tot aanzienlijke extra aansluitkosten per maand €50-60, dit moet beter.
 
 
Bron: Nationale Energie atlas

PS1 Hybride Warmtepomp (geen warmtevraag reductie, wel CO² emissie reductie)
Een warmtepomp verhoogt de temperatuur van water waarbij hij gebruik maakt van omgevingswarmte en elektriciteit. Commercieel beschikbare en betaalbare warmtepompen leveren warmte tot 50°C. Om dit rechtstreeks te benutten in bestaande radiatoren moet het huis zeer goed geïsoleerd zijn. Beter is het om deze techniek te gebruiken als je al vloer/wandverwarming hebt. Hybride wil zeggen dat er ook een gasbrander inzit. Als het erg koud is springt die bij. Dit kan voor de huizen in de Paauw een hele aantrekkelijke tussenoplossing zijn voor de komende 10-15 jaar. (later meer informatie over deze optie)


PS 2 Koeling
Koeling is lang gezien als een luxe maar de behoefte aan koeling in woon- en werkruimten neemt toe. Als we dit op basis van airconditioning doen belasten we het elektriciteitsnet en stoten we gedurende de transitieperiode meer CO2 uit. Door bijvoorbeeld te werken met warmte/koude Opslag (WKO) kunnen we via een lokaal netwerk en oppervlakteverwarming naast verwarming in de winter ook koeling in de zomer verzorgen. Deze koeling van gebouwen is dan tevens te zien als warmteproductie voor het daaropvolgende stookseizoen.

PS 3 Water
let ook eens op water. De neerslag per jaar in Wassenaar is zo’n 940mm. Dat wil zeggen 940 liter per m2. Met een dak van zeg 100m2 is dat 94m3 water. Dat is schoon water dat we vervolgens vies maken in het riool en dan weer moeten zuiveren op de zuiveringsinstallatie van het Hoogheemraadschap. De capaciteit van het riool is steeds minder toereikend om de stortbuien op te vangen en er moet weer energie in om het te transporteren en reinigen. Door regenwater in je tuin te laten lopen herstel je de natuurlijke sponsfunctie van de grond en besparen we energie voor riool transport en zuivering. Je kunt het water ook opslaan en in je tuin gebruiken. Per persoon gebruiken we gemiddeld 50m3 per jaar!